W tym miesiącu przeczytałam już... osiem książek! Literatura faktu, poradniki, powieści. W kategorii "beletrystyka" wygrywa na razie Muza Jessie Burton.

To druga powieść brytyjskiej autorki. Pierwsza, Miniaturzystka, również skradła moje serce - i opowiedzianą historią, i językiem, jakim została opowiedziana. Burton uwodzi mnie przede wszystkim słowem. Opisem. Detalem. Tym, w jak subtelny i czuły sposób prezentuje przeżycia wewnętrzne swoich bohaterów.

Ten wpis nie ma być jednak recenzją ani jednej, ani drugiej powieści. Dziś chcę, za pomocą kilku cytatów, zwabić nauczycieli, by sięgnęli po tę powieść.

[A tak przy okazji, to regularnie na Instagramie publikuję zdjęcia i krótkie opinie na temat przeczytanych książek. W stories umieszczam nawet co ciekawsze cytaty! Zapraszam na @lekcje_polskiego.]

Wybrane przeze mnie fragmenty Muzy to opisy bądź interpretacje obrazów, które mogą zostać przez nauczycieli wykorzystane na lekcji. Jak dla mnie Jessie Burton - napiszę to raz jeszcze - jest mistrzynią opisów! Warto przy tym zwrócić uwagę, że występujące w powieści obrazy... nie istnieją. Są, podobnie jak wszyscy bohaterowie, utkane wyłącznie ze słów, wydobyte z wyobraźni pisarki. Aż prosi się, by lekturę takiego opisu połączyć z tworzeniem na lekcji obrazu, np. w technice kolażu (wycinanka z gazet) lub też poglądowej notatki graficznej. 

Bohaterkami dwóch obrazów występujących w powieści są święta Rufina i święta Justa. Jak mówi jeden z bohaterów Muzy "Temat ten podjęła również czwórka wielkich hiszpańskich malarzy: Velázquez, Zurbarán, Murillo i Goya – każdy z nich malował słynne siostry" (s. 258).

W tym wpisie pozwolę sobie zacytować: opisy obrazów, opisy przeżyć wewnętrznych związane z obrazami oraz jedną naukową analizę obrazu. Zauważmy, jak samo PATRZENIE na obraz wiąże się ze wzbudzaniem u widza UCZUĆ oraz pobudzaniem go do INTERPRETACJI, choćby wstępnej, choćby jednozdaniowej...

Czy znajdzie się tu śmiałek, który namalowałby Kobiety w pszenicznym łanie czyli Świętą Justę w studni?

Zapraszam go galerii!

Święta Justa w studni

Obraz, który ukończyła Oliwia, stał oparty o ścianę. Szczyciła się nim nawet bardziej niż Sadem, bo czuła, że jeszcze mocniej przybliża się w nim ku doskonałości. Nowe dzieło było kompozycją surrealistyczną, barwną, na pozór pozbawioną spójności. Był to dyptyk – święta Justa przed aresztowaniem i po nim, ukazana na tle ciemnego nieba w kolorze indygo oraz jaśniejącego blaskiem pola. Oliwia zdecydowała, że nada mu tytuł Święta Justa w studni.

Lewa połowa obrazu była wykonana niezwykle kunsztownie i naprawdę wspaniała. Oliwia użyła zwykłych farb olejnych, ale eksperymentowała także z płatkami złota, które zalśniły pod światło, gdy uniosła malowidło. Zawsze uważała, że płatki złota są jak sen alchemika – zawierają promień słońca. Był to kolor królowych, mędrców i świetlistych pól w pełni lata. Złoto przywodziło jej na myśl rosyjskie ikony prawosławne, których jako mała dziewczynka zawsze chciała dotknąć, kiedy ojciec zabierał ją z wizytą do Kunsthistorisches Museum.

W środku urodzajnego pola po lewej stronie obrazu stała kobieta o włosach koloru pszenicy. Dźwigała ciężki garniec z namalowanymi jeleniami i królikami, i podobizną Wenus usytuowaną pośrodku. Zarówno kobieta, jak i bogini miały dumny wyraz twarzy i zwracały się ku widzowi.

Zboże po prawej stronie obrazu było obumarłe i liche. Kobieta pojawiała się znowu, ale teraz leżała skulona wewnątrz kręgu, który unosił się nad polem. Wnętrze koła miało perspektywę dośrodkową, co stwarzało wrażenie głębi. Kobieta zdawała się spoczywać na dnie studni. Włosy miała obcięte i matowe, wszędzie dookoła leżały skorupy roztrzaskanego garnca, których nikt nie byłby w stanie złożyć na powrót w całość. Wokół cembrowiny studni stały jelenie oraz króliki naturalnej wielkości i zaglądały do środka, jakby właśnie zstąpiły z potłuczonego naczynia na ziemię. Po Wenus nie został żaden ślad.

Rufina i lew - opis, pierwsze wrażenie, interpretacja

Nie był duży i nie miał ramy. Przedstawiona na nim scena była prosta, ale jednocześnie niosła pewne trudne do odczytania treści: po jednej stronie umieszczono postać dziewczyny, trzymającej w rękach odciętą głowę innej młodej kobiety, a po przeciwnej stronie namalowany był lew, który przysiadł na tylnych łapach, ale nie szykował się do skoku. Obraz roztaczał aurę baśniowości. 

Pomimo że pomarańczowe światło latarni lekko zafałszowywało kolorystykę obrazu, dolna część tła nasuwała mi skojarzenia z renesansowym portretem dworskim: mozaika pól we wszystkich możliwych odcieniach żółci i zieleni oraz coś, co wyglądało jak mały, biały zamek. Niebo widoczne powyżej było ciemniejsze i stylistycznie nieco odbiegało od reszty tła. Sine indygo użyte do jego namalowania przywoływało atmosferę koszmaru. Obraz oddziaływał silnymi kontrastami – młode kobiety w konfrontacji z lwem, w obliczu zagrożenia. Ale poza piękną paletą kolorystyczną malowidło emanowało jakąś trudną do określenia słodyczą i delikatnością – czymś nieuchwytnym, co nadawało mu niezwykły powab. 

Rufina i lew - pierwsze wrażenie

Obraz miał takie same rozmiary jak Kobiety w pszenicznym łanie. A jednak sprawiał wrażenie większego. Izaak stał przed nim w pokoiku na poddaszu i nie mógł się nadziwić jego zmysłowości i sile. Chociaż malowidło było jeszcze ciągle niegotowe, lew wydawał się zauroczony widokiem dwugłowej Rufiny.
Dzieło zapierało dech w piersiach, było złowróżbne, rewolucyjne.
– Czy to ty? – Wskazał na odciętą od korpusu głowę. – I czy to Tere cię trzyma?
– Dwa razy tak – odparła Oliwia. – Ale to ma być ta sama osoba. Zatytułowałam go Rufina i lew. To jest Rufina przed pojmaniem i po pojmaniu przez władze.
Izaak wpatrywał się w obraz, w orgię kolorów i złoceń, w zadziwiająco beznamiętne spojrzenie Rufiny niosącej swoją głowę, w lwa zastygłego w oczekiwaniu.
– Podoba ci się? – spytała.
– Jest wspaniały.

Rufina i lew - interpretacja, przeżycia wewnętrzne 

Obudziłam się wczoraj o 4:10 i do 5:00 nie mogłam spać. Niby to normalne, bo przecież jestem w ciąży. To się zdarza. Często. Nie śpię, bo dziecko nie śpi i urządza sobie tańce na moich żebrach. Nie śpię, bo dziecko jest głodne (tak to sobie tłumaczę), więc muszę wstać i coś przegryźć, wypić.

Nie rozumiem

Wczoraj jednak nie spałam, bo myślałam. Unde malum? Skąd zło? - tłukło mi się po głowie. Wirowały mi w myślach różne odpowiedzi. W końcu jestem po studiach humanistycznych (filologia polska, pięć semestrów kulturoznawstwa, w trakcie podyplomówka z filozofii i etyki, za mną pociąg przeczytanych książek i kilometry długopisów wypisanych podczas robienia notatek; doktorat), więc te odpowiedzi przybierały zwykle postać cudzych myśli. Niektóre z nich mogę nawet uznać za bardzo mi bliskie, ale dalej, dalej tak zwyczajnie i po ludzku - ja tego po prostu nie rozumiem.

Kwestia decyzji

Każdy akt przemocy jest dla mnie jak wyrwa w porządku rzeczy. Nie rozumiem, dlaczego ludzie, mogąc wybrać dobro, wybierają zło. A jeśli już wybiorą to zło - nawet takie małe, codzienne, jak bycie dla kogoś niemiłym, złośliwym, zmierzłym - dlaczego nie zreflektują się, nie przeproszą, nie zaświeci im się w głowie komiksowy dymek z napisem "Ojoj, coś poszło nie tak, następnym razem postaram się bardziej, ugryzę się w język, wezmę dwa głębokie wdechy, obiecuję poprawę...". 

Bywam niemiła, złośliwa i zmierzła, ale nie zdarzyło się jeszcze tak, by negatywne uczucia wprawiły MNIE w dobry nastrój na dłużej niż pół minuty. A dla tych trzydziestu sekund ponurej satysfakcji naprawdę nie warto. I powinna być to nasza, dorosłych, dojrzałych emocjonalnie, świadoma decyzja - nie warto. 

Czyny

Ale my tu nie o uczuciach, lecz o czynach. Choć od uczuć się zaczynają te czyny. Od tego ziarenka piasku, co wpada do buta, a potem - o dziwo - nie zamienia się w perłę, a w odcisk. I ten odcisk ciśnie. Napiera. W końcu cały człowiek staje się odciskiem. I ciśnie z tym w stronę drugiego człowieka. Judzi, zohydza, ze czci odziera, rani, bije, zabija. 

Czy poezja nas uratuje? 

Po niedzielnych wydarzeniach z Gdańsku, po brutalnym napadzie, morderstwie, zbrodni dokonanej przez jednego człowieka na drugim człowieku, wielu nauczycieli na grupach na Facebooku pytało o materiały na lekcje. Materiały o nienawiści, mowie nienawiści, o złu. Czuliście potrzebę, by porozmawiać o tym z Waszymi uczniami. Gdybym chodziła teraz do pracy, zapewne zrobiłabym to samo. Może sięgnęłabym do piosenki Dziwny jest ten świat Czesława Niemena (bo trzeba "Nienawiść zniszczyć w sobie"), może Tolerancja Stanisława Soyki ("życie nie po to, by bezczynnie stać") lub do nagrania Mojej i twojej nadziei  z 1997, może do bijącej rekordy cytowania Nienawiści Wisławy Szymborskiej, może do Modlitwy o wschodzie słońca. Kusząca wydawałaby mi się lektura Unde malum? Tadeusza Różewicza i Czesława Miłosza.

Ponieważ obecnie nie uczę, moje działanie ograniczyło się do wstawienia na Instagram i Facebook jednego z ważniejszych dla mnie tekstów, mówiących o postawie etycznej człowieka. To Modlitwa końca mojego wieku Adama Ziemianina. Piosenkę do wiersza wykonuje zespół Stare Dobre Małżeństwo.

Mój post dotarł do 5359 osób, wywołał 44 reakcje i miał 22 udostępniania. Jak na mój fanpage, to bardzo dużo. 

Nie piszę jednak tego, by się pochwalić. Na tym i kolejnym przykładzie chcę Wam coś pokazać.

W czasach, kiedy jeszcze uczyłam w szkole... Czyli w ubiegłym roku szkolnym ;), mimo wielu spraw na głowie oraz przeciwności losu (czytaj - rozkręcającej się tzw. reformie edukacji) starałam się przykładać do swojej pracy jak najlepiej. Jak zwykle zresztą... Dziś chcę napisać kilka słów o dość nietypowej lekcji, która stanowiła zwieńczenie krótkiego, acz intensywnego cyklu poświęconego powieści Best Seler i zagadka znikających warzyw Mikołaja Marceli.

Quiz z lekcji dotyczących powieści Mikołaja Marceli. Na specjalne życzenie uczniów! Serio!

Mój stosunek do kartkówek i sprawdzianów swego czasu prezentowałam w trzech wpisach:

Polecam ich lekturę, bo od czasu publikacji wpisów (listopad-grudzień 2016) moje zdanie w kwestii tych form sprawdzania wiedzy uczniów na poziomach, na których uczyłam - SP i gimnazjum - nie zmieniło się.

W roku szkolnym 2017/2018 postanowiłam pójść o krok dalej i w klasie IV zrezygnować z długich sprawdzianów po omówieniu lektury. Ba! Nawet z krótkich kartkówek. Mając do dyspozycji proste narzędzia TIK zdecydowałam się po omówieniu każdej lektury na przeprowadzenie quizu interaktywnego na platformie Quizizz.

Dlaczego wybrałam Quizizz?

1. Jeden uczeń - jeden komputer
Nawet kiedy dzieliłam klasę na dwa zespoły, bo akurat wolna była tylko jedna pracownia komputerowa (mamy w szkole dwie połączone ze sobą), to w ciągu jednej lekcji wszyscy uczniowie mogli ukończyć quiz.

2. Smartfon niepotrzebny
Bardzo lubię Kahoot, ale akurat w klasie IV uczniowie mieli zakaz przynoszenia telefonów do szkoły. I dobrze, bo przerwy spędzaliby, grając w gry sieciowe...

3. Internet nie przerywa, a jeśli już, to wszystkim
Kiedy w starszych klasach robiłam quiz w Kahoot, musiałam liczyć się z tym, że kogoś "wyrzuci z gry" z powodu błędu w połączeniu internetowym. Jak wtedy dać takiemu uczniowi dodatkowe punkty za wynik quizu?

4. Możliwość wcześniejszego przygotowania komputerów, sprawdzenia połączenia itp.
Wystarczyło kilka minut przerwy lub wcześniejsze przyjście do szkoły, by włączyć komputery, przeglądarkę oraz załadować stronę z quizem. Uczniowie mogli wejść już "na gotowe", wpisać kod gry i... rozwiązywać!

5. Import pytań
Quizizz ma tę pomocną nauczycielowi funkcję, że pozwala na import do swojego quizu pytań z już istniejących publicznych quizów. W ten sposób praca nad kolejnymi pytaniami i odpowiedziami nie zajmowała mi wiele czasu. Oczywiście pytania selekcjonowałam, modyfikowałam i... sprawdzałam, bo niekiedy zdarzały się tam błędy różnego typu (może quizu układali uczniowie?).

Trudności?

Owszem, były. W przypadku podziału uczniów na dwie grupy, musiałam BARDZO pilnować, by grupa 2. nie podglądała pytań... Raz (chyba) zdarzyło mi się nie dopuścić podglądacza do rozwiązywania quizu...

Nie mam dostępu do pracowni komputerowej! Co robić?

Robić swoje oczywiście! Zawsze można po prostu wydrukować pytania i powielić je. Quizizz umożliwia eksport pytań do formatu PDF - otrzymujemy gotowiec, nie musimy mozolnie wklepywać pytań w Wordzie czy innym edytorze tekstu.

Można też poszukać alternatywnych sposobów na nagrodzenie uczniów za przeczytanie lektury i uwagę podczas jej omawiania. Zachęcam do szukania pomysłów na nauczycielskich blogach i grupach oraz w... swojej głowie :)

To nie jest reklama przypraw wbrew pozorom :)

Jestem członkinią wielu zamkniętych grup zrzeszających polonistów na Facebooku. Co jakiś czas - zwłaszcza teraz, kiedy jestem na zwolnieniu lekarskim, a w zupełnie już nieodległej perspektywie mam urlop macierzyński - podziwiam coraz to nowe kreatywne rozwiązania, chwyty metodyczne, które pomagają uczniom opanować materiał zawarty w podstawie programowej.

Sama w tej chwili nie mogę się pochwalić tegorocznymi ciekawymi lekcjami, ale mam jeszcze w zanadrzu kilka niepublikowanych tutaj pomysłów z roku szkolnego 2017/2018 i poprzednich :)

Na blogowym sumieniu ciążą mi jeszcze trzy lekcje z naszego "bestselerowego" cyklu, czyli tego poświęconego omawianiu fragmentów powieści Best Seler i zagadka znikających warzyw Mikołaja Marceli.

Uwaga! Jak niedawno zdradził sam autor - w 2019 będzie kontynuacja! Już się nie mogę doczekać. Zarówno lektury, jak i wymyślania, co by tu z nią na lekcjach polskiego zrobić... :D

Pomysł na tę lekcję podsunęło samo życie oraz lektura książki oczywiście. Początkowo chciałam zrobić ćwiczenia w pisaniu krótkich, na miarę kl. IV, opowiadań związanych ze wspomnianymi w książce Owocowicami. Traf jednak chciał, że jakiś czas przed planowaną lekcją robiłam porządki w domowym zestawie przypraw, przesypując je z saszetek do słoiczków.